شفق قطبی؛ پدیده شگفت آور آسمانی - مینی ست

شاید شما هم مثل هزاران گردشگری که سالانه به دیدنی شفق می روند، اولین سوال در ذهنتان این باشد که شفق قطبی چیست؟ یا شفق قطبی کجاست؟ در طول این مقاله، قرار است به همه سوالاتتان در خصوص این جاذبه دیدنی پاسخ دهیم. پس با این مطلب از مجله گردشگری خبرنگاران همراه باشید تا با این دیدنی شگفت انگیز آسمانی آشنا شوید.

برترین کشورهای برای دیدن شفق قطبی کدامند؟

نروژ، منطقه بتلز، روسیه، آلاسکا و کانادا، از برترین کشورها برای دیدن شفق قطبی به شمار می روند.

نزدیک ترین مکان به ایران برای دیدن شفق قطبی کدام است؟

روسیه، نزدیک ترین کشور به ایران است که در آن می توانید شفق قطبی را ببینید.

آیا شفق قطبی خطرناک است؟

شفق قطبی، مستقیما به انسان آسیبی نمی رساند. این پدیده فقط روی عملکرد زیرساخت های الکتریکی و رادیویی و ماهواره ها تاثیر دارد و محتمل است در عملکرد آن ها ایجاد اختلال کند.

برترین زمان برای دیدن شفق قطبی چه موقعی است؟

برترین زمان بازدید از شفق قطبی از اواسط شهریور تا اوایل آبان و از اواسط اسفند تا اواسط اردیبهشت ماه است.

شفق قطبی چیست و چگونه به وجود می آید؟

شفق قطبی، یکی از پدیده های جوی کره زمین است که در آسمان شب خودش را نشان می دهد. اگر بخواهیم مختصر توضیح دهیم که شفق قطبی چگونه به وجود می آید، باید بگوییم که شفق قطبی بر اثر برخورد ذرات باردار طوفان خورشیدی و یونیزه شدن مولکول های موجود در یونوسفر زمین به وجود می آید؛ حالا این دقیقا به چه معناست؟

بهتر است اول با طوفان خورشیدی یا باد خورشیدی آشنا شویم. اطراف خورشید، جوی چند میلیون درجه ای قرار گرفته که تاج خورشید نام دارد. گاهی روزنه هایی در این تاج باز می شود و مولکول های باردار خورشیدی، از این روزنه ها بیرون می آیند. این جریان ها که از ذرات باردار الکتریکی یا یون تشکیل شده است، طوفان یا باد خورشیدی نام دارد. حالا این باد، به سمت زمین روانه می شود.

بعد از دو سه روز، باد خورشیدی، به میدان مغناطیسی زمین می رسد. بسیاری از ذرات این طوفان، در لایه مگنتوسفر زمین متوقف می شود؛ اگر این لایه وجود نداشت، طوفان های خورشیدی می توانستند حیات را در زمین از بین ببرد.

بخشی از یون های این طوفان هم در لایه یونوسفر زمین می مانند. زمین هم با میدان مغناطیسی خود، این ذرات را به سمت قطب شمال و جنوب می برد. برخورد این ذرات با اتم های جو زمین، انرژی آزاد می نماید که حاصل آن، نورهای رنگی خیره نماینده ای است که ما آن را به عنوان شفق قطبی می شناسیم.

شفق قطبی را به نام نور قطب شمال هم می شناسند؛ چرا که آن ها بیشتر در نیم کره شمالی دیده می شوند. هر چقدر بیشتر به قطب شمال نزدیک شوید، بیشتر شانس دیدن شفق قطبی را دارید.

شفق قطبی را در کدام کشورها می توان دید؟

برای دیدن شفق قطبی، باید سری به منطقه 60 تا 75 درجه عرض جغرافیایی بزنیم؛ که یعنی بخش های شمالی کانادا، نروژ، روسیه، سوئد، آلاسکا، فنلاند و ایسلند، منطقه های هستند که می توانید شفق را در آن ها ببینید. این پدیده طبیعی گاهی در اسکاتلند و شمال انگلستان هم دیده می شود؛ اما هیچ تضمینی نیست که بتوانید از این کشورها شفق را ببینید.

بنابراین برای دیدنی این جاذبه طبیعی، باید برنامه سفر بچینید، ویزا بگیرید، بلیط خریداری کنید، ارز مسافرتی دریافت و عوارض خروج از کشور را پرداخت کنید و راهی سفر شوید؛ چرا که دیدن آن در ایران تقریبا غیرممکن است.

دیدنی شفق قطبی در نروژ

اگر سری به شهرهای ترومسو، آلتا و جزایر لوفوتن در نروژ بزنید، شانس دیدن شفق قطبی را خواهید داشت. این کشور در مجموع یکی از مکان هایی است که گردشگران مختلف به آن سفر می نمایند تا شفق قطبی را از نزدیک ببینند. ترومسو، به مرکز قطب شمال معروف است و مکان مجذوب کنندهی برای دیدنی این پدیده محسوب می شود.

اگر به نروژ سفر کنید، می توانید علاوه بر دیدنی شفق قطبی، هم از جاهای دیدنی نروژ بازدید کنید و هم از تورهای مختلف این کشور، مانند قایق سواری، سوارکاری سورتمه ای و ده ها سرگرمی دیگر لذت ببرید. پیشنهاد می کنیم با سفر به نروژ، سری هم به موزه کشتی های وایکینگ بزنید.

دیدنی شفق قطبی در روسیه

به شمال روسیه بروید و از شهر مورمانسک یا شبه جزیره کولا بازدید کنید. روسیه یکی از برترین کشورها برای بازدید از شفق قطبی است؛ در واقع هر کسی که بخواهد شفق قطبی را دیدن کند، حتما باید یک بار به روسیه سفر کند؛ چرا که این کشور عرض جغرافیایی بالایی دارد و شفق های قطبی متعددی در طول سال در آن قابل رویت است.

دیدنی شفق قطبی در کانادا

کانادا هم کشوری است که در آن می توانید از شفق قطبی بازدید کنید. کافیست با سفر به این کشور، سری به نواحی شمالی آن بزنید؛ مانند یوکان و شهرهای نزدیک به قطب شمال. برخی شهرهای کانادا، تورهای اختصاصی مخصوص بازدید از شفق قطبی برگزار می نمایند.

این تورها با آنالیز پیش بینی ها و زمان احتمالی رخ دادن شفق قطبی، برترین زمان بازدید را برای شما انتخاب می نمایند. بعد از ثبت نام در این تورها می توانید بدون هیچ نگرانی خاصی به دیدنی شفق قطبی بروید.

دیدنی شفق قطبی در فنلاند

برای اینکه بتوانید در فنلاند شفق قطبی را ببینید، باید به سمت شمال کشور بروید. شمال فنلاند بخشی از کمربند شفق قطبی است و احتمال وقوع شفق در آن بالاست. فنلاند هم یکی از کشورهایی است که برنامه ها و تورهای مخصوص بازدید از شفق قطبی دارد؛ این تورها با ارائه هتل های شیشه ای، تورهای سورتمه ای با سگ ها و سرگرمیات مختلف، کاری می نمایند تجربه سفرتان به فنلاند و دیدنی شفق قطبی برایتان به یادماندنی تر بشود.

دیدنی شفق قطبی در سوئد

پارک ملی آبیسکو، لولیا، دره تورن و کلا منطقه ها شمال غربی سوئد، یکی دیگر از مکان هایی است که در آن می شود شفق قطبی را دیدن کرد. سوئد علاوه بر تورهای گردشگری مخصوص شفق قطبی، هتل های یخی و برنامه های سرگرمیی خود را در اختیار گردشگرانی که نمی خواهند تور شفق قطبی را خریداری نمایند هم قرار داده است.

دیدنی شفق قطبی در ایسلند

ایسلند، کشوری جزیره ای در شمال اروپاست که به شما فرصت بازدید از شفق قطبی را می دهد. این کشور به مدار قطبی نزدیک است و شانس وقوع شفق در آن زیاد است. پارک ملی تینگولوییر، ساحل سیاه ویک، اطراف شهر ریکیاویک و تالاب یخچالی جاکولسرتون، از جمله برترین مکان ها در ایسلند برای دیدنی این پدیده مجذوب کننده به شمار می روند.

اگر دوست داشته باشید شفق قطبی را در مکان های مختلفی ببینید، کشور ایسلند یکی از برترین گزینه ها برای شماست.

دیدنی شفق قطبی در بتلز

بتلز، منطقه ای است که شامل بخش های شمالی اروپا می شود؛ کشورهای اسکاندیناوی، همگی جزئی از این منطقه به حساب می آیند. بتلز به دلیل قرارگیری در عرض های جغرافیایی بالاتر و نزدیکی به قطب شمال، فرصت بیشتر و بهتری برای گردشگران فراهم نموده است تا بتوانند از شفق قطبی بازدید نمایند.

برترین زمان برای دیدنی شفق قطبی

ماه های سپتامبر تا اکتبر و مارس تا آوریل، برترین زمان ها برای دیدنی شفق قطبی به شمار می روند؛ یعنی از اواسط شهریور تا اوایل آبان و از اواسط اسفند تا اواسط اردیبهشت. در این زمان ها هم شانس بیشتری برای دیدنی این پدیده مجذوب کننده طبیعی دارید و هم می توانید شفق قطبی را واضح تر ببینید؛ زیرا که آسمان در تاریک ترین حالت خود قرار گرفته است و شب ها هم طولانی تر است. بعلاوه شرایط آب وهوایی منطقه ها شمالی در این ماه ها بهتر می شود و بازدید از شفق راحت تر است.

طبق تحقیقات، شفق قطبی معمولا بین ساعات 21:00 تا 03:00 صبح پدیدار می شود. ساعت 4:00 صبح تا 17:00، نور خورشید زیاد است و دیدن شفق عملا غیرممکن است.

دیدن شفق در روزهای ابری بسیار سخت است. وجود ابرها به شما اجازه نمی دهد شفق را به خوبی ببینید. برای همین، پیشنهاد می کنیم قبل از سفر شرایط هوایی کشور مقصد را آنالیز کنید.

شفق قطبی شمالی و جنوبی چه تفاوتی با هم دارند؟

شفق های قطبی فقط در بخش شمالی زمین رخ نمی دهند. بلکه در قطب جنوب هم شفق ها دیده می شوند؛ اما فقط در جنوبی ترین عرض جغرافیایی زمین رخ می دهند. برای همین شفق های شمالی معروف تر هستند و همه آن را می شناسند.

شفق های قطب شمال و جنوب تفاوت خاصی با هم ندارند و از لحاظ فیزیکی مشابه هم هستند؛ فقط مکان وقوع آن ها فرق دارد. شفق قطبی جنوبی به نام Aurora Australis و شفق قطبی شمالی با نام Aurora Borealis شناخته می شوند.

چرا این پدیده را شفق قطبی می نامند؟

شفق قطبی، به انگلیسی Aurora نامیده می شود. حالا شاید برایتان سوال شده باشد که این نام از کجا و چطور شکل گرفته است؟ داستان نامگذاری این پدیده به روم و یونان باستان برمی شود. ستاره شناسان رومی و یونانی تصمیم گرفتند که درباره شفق ها بیشتر تحقیق نمایند. آن موقع، نام های این پدیده از روی دو خدای باستانی انتخاب شد؛ یکی از نام ها Aurora، الهه سپیده دم بود و دیگری Boreas، خدای باد شمالی.

بعدها در سال 1619، گالیله نام شفق شمالی یا Aurora Borealis با ترکیب نام های اصلی آن ابداع کرد. تا مدت ها دلیل این نامگذاری و در مجموع اینکه شفق قطبی چیست، برای مردم معین نبود؛ تا اینکه در قرن نوزدهم میلادی، یک دانشمند نروژی به نام کریستین بیرکلند، نظریه چگونگی تشکیل شفق ها را مطرح نمود.

افسانه ها و روایت های قدیمی درباره شفق قطبی

در کشورها و فرهنگ های مختلف، شفق قطبی معناها و داستان های متفاوتی دارد. افسانه ها و داستان های تاریخی پیرامون این پدیده هم کم نیست؛ تمدن های مختلف همواره از دیدن شفق ها به وجد می آمدند و در داستان های اسطوره ای خود از آن ها یاد می کردند.

برای مثال، برخی از قبایل کانادایی، شفق ها را نوعی پایکوبی ارواح و راهی برای ارتباط با آنان می دیدند. سرخ پوستان در ویسکانسین هم اعتقاد داشتند که شفق قطبی، مشعل هایی است که غول ها هنگام ماهیگیری استفاده می نمایند. یکی دیگر از عقاید جالب در خصوص این پدیده، مربوط به ساکنان شمال گرینلند است؛ این مردمان اعتقاد داشتند این نورها، ارواحی هستند که با جمجمه شیر دریایی بازی می نمایند و یا ارواح دشمنانی که کشته شده اند.

جالب است بدانید وایکینگ ها، شفق را بازتابی از زره زنان والکری تصور می کردند که جنگجویان را به دنیای پس از مرگ می برند. یکی دیگر از باور وایکینگ ها در خصوص شفق این بود که این نورها، آتش هایی هستند که مرز دنیا را معین می نمایند.

در فنلاند، افسانه ای قدیمی وجود دارد که بر اساس آن مردم این منطقه اعتقاد داشتند یک روباه جادویی، دم خود را روی برف می کشد و با این کار، جرقه هایی را روانه آسمان می نماید که به شکل نور در می آیند.

البته در همه داستان ها، شفق قطبی پدیده ای جالب، شگفت انگیز و یا خوش یمن نبوده است. در کتاب خاطرات دوران جنگ یک زن جنوبی، اثر الیزابت لیل ساکسون، از شفق به عنوان نور چرخانی یاد شده است که نشانه خوبی نیست. حتی مردم یونان باستان هم شفق قطبی را بدیمن و نشانه بدشانسی می دانستند.

در یکی از افسانه های ایسلندی آمده که زنان باردار نباید مستقیم به شفق قطبی نگاه نمایند؛ وگرنه فرزندشان با چشم های دوخته شده به دنیا می آید. برخی ها هم خیال می کردند این نورها ارواحی هستند که شب ها در زمین می چرخند و قصد بردن مردم را دارند؛ برای همین معمولا خانواده ها فرزندشان را شب ها از بیرون رفتن منع می کردند.

حتی مردم روسیه و مردم چین هم برای شفق قطبی داستان هایی داشتند که بگویند. روس ها هنگام دیدن شفق قرمز رنگ، آن را نشانه ای از وقوع جنگ یا بلایای طبیعی می دانستند و برای امنیت خود و کشورشان دعا می کردند. چینی ها هم با دیدن رنگ های سبز و قرمز در آسمان، می گفتند اژدهاهای خوب (رنگ سبز) و بد (رنگ قرمز) در آسمان در حال جنگ هستند.

دلیل رنگ های متفاوت در شفق قطبی چیست؟

حتما تا به حال کنجکاو شده اید که چرا شفق قطبی رنگ های مختلفی دارد؟ در این بخش، قرار است به همین سوال جواب بدهیم. رنگ شفق ها به ارتفاع وقوع پدیده و نوع اتم های جو بستگی دارد.

شفق های قطبی در فاصله 100 تا 700 کیلومتری بالای سطح زمین اتفاق می افتند. نورهای این پدیده معمولا سبز یا سرخ هستند. اگر بخواهیم تخصصی تر بگوییم، باید به این توجه کنیم که اتم های نیتروژن نورهای مایل به قرمز و آبی و اتم های اکسیژن، نورهای سبز و زرد منتشر می نمایند.

جالب است بدانید نور قرمز در شفق های قطبی، نادرترین نور در شفق هاست؛ پس اگر توانستید این رنگ را در آسمان بالای سرتان ببینید، شک نکنید که بسیار خوش شانس هستید.

چرا شفق قطبی دائما در حرکت است؟

تغییرات سطح خورشید و نور آن، میدان مغناطیسی زمین و حرکت کره زمین، همگی دست به دست هم می دهند تا کاری نمایند شفق های قطبی همواره در حرکت باشند و تصویری از پایکوبی نورها برایتان بسازند. این عوامل، با تاثیرگذاری روی شفق قطبی، منظره ها خاص و منحصربه فردی برای شما خواهد ساخت.

آیا امکان پیش بینی زمان وقوع شفق قطبی وجود دارد؟

حالا که می دانیم شفق قطبی چیست و در چه جاهایی قابل رویت است، سوال بعدی این است که می شود زمان دقیق وقوع شفق قطبی را پیش بینی کرد؟

نمی توان با احتمال 100 درصدی گفت که شفق قطبی کی و کجا رخ می دهد؛ با این حال منابع مختلفی وجود دارند که احتمال وقوع شفق قطبی را در دوره های سه روزه آنالیز می نمایند. پس با این وضع، احتمالا وقوع شفق تا حدی قابل پیش بینی است.

دانشمندان و محققان با استفاده از ابزارهای مختلف، فعالیت های خورشیدی و تغییرات میدان مغناطیسی زمین را آنالیز می نمایند. بعد از جمع آوری اطلاعات، با این دانسته ها، احتمال وقوع شفق را تخمین می زنند.

سازمان ها و سایت های هواشناسی فضایی، این اطلاعات را منتشر می نمایند. برای مثال سایت spaceweatherlive.com، پیش بینی 27 روزه و 3 روزه از احتمال وقوع شفق قطبی را ارائه می دهد که می توانید خودتان آنالیز کنید.

از سایت های دیگری که در خصوص شفق قطبی اطلاعات می دهند، می توان به auroraforecast.com و وبسایت دانشگاه آلاسکا، بخش پیش بینی روزانه شفق قطبی، اشاره نمود.

آیا دیدن شفق قطبی برای انسان خطرناک است؟

دیدن شفق قطبی برای انسان هیچ خطری ندارد؛ این پدیده در ارتفاع خیلی بالاتری از سطح زمین رخ می دهد. بعلاوه ذرات باردار خورشیدی وقتی به جو زمین می رسند، انرژی خود را از دست می دهند و فقط نور رنگی ایجاد می نمایند.

بنابراین دیدنی شفق قطبی هیچ آسیبی به انسان نمی رساند و هیچ تهدیدی برای افرادی که از روی زمین آن را دیدن می نمایند، نیست. البته باید بدانید که شفق های قطبی روی زیرساخت های الکترونیکی، ارتباطات رادیویی، شبکه های برق و عملکرد ماهواره ها تاثیر دارند و گاهی عملکرد آن ها را مختل می نمایند.

چه وسایلی برای سفر و دیدنی شفق قطبی ضروری است؟

اولین چیزی که باید در چمدانتان بگذارید، چند دست لباس گرم است. شفق قطبی به قطب شمالی کره زمین نزدیک است و برای دیدن آن باید به شهرهای سرد و شمالی کشورها سفر کنید؛ به همین دلیل از همین حالا به فکر لباس های چند لایه و گرم باشید. لباس هایی مانند پلیور، کاپشن و لباس های حرارتی، از واجبات چمدان شماست.

کفش ها یا چکمه های ضدآب می توانند گزینه خوبی برای محافظت از پاهای شما باشند. معمولا اگر با تورهای مخصوص به دیدنی شفق بروید یا نزدیک منطقه موردنظرتان هتل بگیرید، دیگر نیازی نیست نگران شارژ موبایلتان یا دسترسی به برق باشید؛ اما محض احتیاط، بد نیست پاوربانک هم همراهتان ببرید.

چراغ قوه، عینک آفتابی برای محافظت از چشم ها در منطقه ها برفی، کوله پشتی سبک، وسایل بهداشتی و در نهایت اگر دوست داشتید، تجهیزات عکاسی، از جمله وسایل موردنیاز شما برای بازدید از شفق قطبی خواهد بود.

آیا می توان شفق قطبی را با چشم غیرمسلح دید؟

بله؛ شما به راحتی می توانید شفق قطبی را با چشم غیرمسلح ببینید. شفق های قطبی که طیف سبز رنگ دارند، راحت تر از بقیه رنگ ها دیده می شوند؛ اما بنا بر شدت فعالیت های شفق قطبی، ممکن است رنگ های مایل به قرمز هم به سختی دیده شوند.

البته اگر هوا ابری یا آفتابی باشد، دیدن شفق قطبی غیرممکن است. ابرها و نور خورشید، رنگ های تولیدشده از ذرات خورشیدی را ناپدید می نمایند و یا اجازه نمی دهند شما به راحتی آن ها را ببینید. برای همین معمولا برترین زمان بازدید، از نیمه شب تا گرگ ومیش صبح و در هوای صاف است. در برخی موارد حتی نور ماه هم ممکن است وضوح رنگ های شفق را کمتر کند.

برای مشاهده شفق قطبی چند روز اقامت ضروری است؟

برای بازدید از شفق قطبی، باید سفرتان را بین پنج تا هفت روز در نظر بگیرید؛ اگر وقت بیشتری داشتید هم که چه بهتر. از آن جا که شرایط هوا ممکن است تغییر کند و یا شفق ها طبق پیش بینی رخ ندهند، باید بین 5 تا 7 روز به خودتان و طبیعت زمان بدهید تا بتوانید شفق را با چشم هایتان شکار کنید.

حقایق جالب و کمتر شنیده شده درباره شفق قطبی

در این بخش کمی از حقایق شنیدنی را در خصوص شفق های قطبی برایتان می گوییم. از تاریخچه آن آغاز کنیم که اولین تصویر از شفق های قطبی، در نقاشی های غارهای دوران انسان کرومانیون در فرانسه به وجود آمده است؛ تا امروز تصویر قدیمی تری پیدا نشده است. قدمت این نقاشی ها به 30 هزار سال قبل از میلاد مسیح برمی شود.

یکی از جالب ترین حقایق در خصوص شفق قطبی، این است که زمین تنها میزبان این پدیده طبیعی نیست. بلکه شفق ها در هر سیاره ای که میدان مغناطیسی و جو خودشان را داشته باشند، رخ می دهند. تا امروز شفق های قطبی در اتمسفر همه سیاره های بزرگ گازی دیده شده اند؛ حتی در سیاره هایی که میدان مغناطیسی ضعیفی دارند، مثل زهره و مریخ، شفق ها رویت شده اند.

شاید برای شما هم جالب باشد که بدانید سال 1859 میلادی، طی یک طوفان بزرگ ژئومغناطیسی، شفق قطبی رخ داد که بسیار قدرتمند بود؛ در آن موقع قدرت این شفق باعث اختلال در سیستم تلگراف اروپا و آمریکای شمالی شد. برای این که بدانید این طوفان چقدر قوی بود، باید بگوییم که اگر همان شفق قطبی با همان قدرت، امروز اتفاق بیافتد، می تواند خدمات ارتباطی دنیا را مختل کند.

توصیه های خبرنگاران برای سفر و دیدنی شفق قطبی

یادتان نرود قبل از سفرتان حتما بلیط هواپیما، اتاق هتل و یا تور گردشگری خود را رزرو کنید و عوارض خروج از کشور را هم پرداخت کنید. پیش بینی سایت های مختلف در خصوص احتمال وقوع شفق قطبی و آب وهوای کشور مقصد را آنالیز کنید تا بتوانید برترین زمان را برای سفرتان انتخاب کنید.

لباس گرم، وسایل مهم مثل داروهای ضروری و مدارکتان را از قلم نیاندازید و اگر دوست داشتید، تجهیزات عکاسی را هم با خود به سفر ببرید. در نهایت اگر شما هم به دیدنی شفق قطبی علاقه مند هستید، بهتر است همین حالا برنامه سفرتان را بچینید و راهی شوید. حتما از جاهای دیدنی کشوری که به آن سفر می کنید هم بازدید کنید و حسابی خوش بگذرانید.

اگر تجربه ای درباره دیدنی شفق قطبی دارید و یا داستان جالبی در این مورد شنیده اید، راضی می شویم کامنتتان را زیر این مطلب بخوانیم. سفر به سلامت.