اصفهان در شرایط ویژه؛ زمین زیر پای شهر خالی می گردد - مینی ست

نبض اصفهان کند می زند

زاینده رود، رگ حیات اصفهان دوباره خشکیده است و گزارش های وزارت نیرو حاکی از آن است که نیمی از سد های کشور خالی مانده اند. هنوز اولین ماه سال به سرانجام نرسیده، خبر ها از سال سخت آبی روایت می نمایند.

در این میان زنگ هشدار برای اصفهان به صدا درآمده است و کارشناسان می گویند که برای احیای اصفهان و برگرداندن زندگی به نصف دنیا ایران کمتر از 10 سال دیگر زمان به جای مانده است. حالا نه تنها ذخایر آب اصفهان در معرض خطر جدی قرار گرفته است که خالی شدن حفره های زیرزمینی آب موجب شده خاک پوچ و سست گردد و نشست زمین در جای جای اصفهان رخ دهد و ناگهان زیر پای شهر خالی گردد.

رضا اسلامی، مدیر کل سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی استان اصفهان به شرق می گوید که در همین هفته های اخیر دو فروریزش در خیابان های آمادگاه شرقی و آپادانا رخ داد که اگرچه گفته شد این رخداد به خاطر نشت آب حاصل از پوسیدگی لوله های آب است، اما باید تأمل کرد که آیا علت آن پوسیدگی لوله های آب بوده است یا می توان به این گزینه فکر کرد که اختلاف سطح زمین در دو سوی خطوط انتقال آب به علت فرونشست، موجب شکستگی لوله ها شده است؟

او می گوید که غیرممکن است ظرف یک شب حجم عظیمی خاک در آب حل گردد و حفره ای به طول هفت متر و عرض یک تا دو متر و عمق پنج تا شش متر را ایجاد کند!

زمین زیر پای شهر خالی می گردد

ماجرا به همین جا ختم نمی گردد. تصور کنید زمین زیر خانه های مسکونی یا اتوبان ها خالی گردد، زیر دکل های برق یا لوله های انتقال گاز، پمپ بنزین، فرودگاه و هر تأسیسات حیاتی دیگر. چه اتفاقی رخ می دهد؟

مدیر کل سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی استان اصفهان به شرق می گوید که خطر فرونشست زمین در اصفهان آن قدر جدی شده است که آثار آن بر بدنه شهر بیشتر از همواره به چشم می آید.

او شرح می دهد: ترک ها و شکاف ها بر روی زمین به اشکال مختلفی، چون لانه زنبور در نزدیکی ابو زیدآباد کاشان، فرودگاه اصفهان، شمال موغار، دندریتی یا شاخه درختی در شرق امامزاده آقا علی عباس، شمال ایستگاه شهرآب، دوایر متحد المرکز در شمال سن سن، فروچاله ها در شمال طاهرآباد، طولی در مهیار و مشکات اتفاق افتاده است و همین گستردگی تنوع ترک ها فرونشست در اصفهان را ویژه می نماید.

اسلامی با اشاره به اینکه از مجموع 609 دشت در ایران 409 دشت با مخاطره فرونشست زمین درگیر هستند، می گوید: در میان این دشت های در خطر فرونشست، دشت اصفهان-برخوار موقعیت استراتژیکی دارد چراکه در این دشت سه هزار و 600 کیلومتری، کلان شهری با دو میلیون و نیم نفر جمعیت، شش هزار بنای تاریخی، دو پالایشگاه، سه فرودگاه، نیروگاه سیکل برق ترکیبی، استادیوم بزرگ نقش دنیا، خطوط مترو، کریدور شمال به جنوب، دانشگاه، بیمارستان و 816 هزار خانه مسکونی واقع شده است. او تأکید می نماید که آبخوان دشت اصفهان-برخوار هزار و 606 کیلومتر مربع و به شکل کاسه است و نوع لایه بندی آبرفت این دشت به صورت ساندویجی است و اصلی ترین علت فرونشست، برداشت های بیش از حد از آبخوان بدون انجام تغذیه مناسب آن است.

مدیرکل سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی استان اصفهان با اشاره به اینکه اصفهان به موزه ای بزرگ از آثار فرونشست تبدیل شده است، می گوید: کافی است به منطقه ها شمالی شهر بروید و منازل متأثر از فرونشست را به وضوح ببینید. اگرچه هشدار ها و تلنگر ها تأثیری بر شیوه مدیریت مسئولان نداشته است.

فرصت نجات اصفهان؛ کمتر از 10 سال دیگر

برای نجات اصفهان کمتر از 10 سال دیگر فرصت وجود دارد. بهرام نادی، عضو هیئت علمی دانشگاه نجف آباد با گفتن این نکته به شرق شرح می دهد که 65 درصد منابع آب زیرزمینی که در طول هزاران سال در دشت اصفهان-برخوار ذخیره شده بود، ظرف مدت کوتاه و در دهه های اخیر مصرف شده و دیگر در اختیار نیست. به عبارت ساده تر اندازه آب زیرزمینی در دسترس به ازای هر نفر در دشت اصفهان به چهار درصد کاهش یافته است و 90 درصد باغات باغ شهر اصفهان قدیم و گونه های گیاهی و جانوری نابود شده اند و تالاب گاوخونی و زاینده رود به نفس های آخر افتاده اند و توفان ریزگرد شهر را در بر گرفته است.

این اتفاق موجب شده که فرونشست تقریبی دو متر در بعضی نقاط شهر رخ دهد. کارشناسان آب و محیط زیست اصفهان معتقد هستند که سیاست های وزارت نیرو اوضاع درهم شکسته منابع آب اصفهان را وخیم تر نموده است. آن ها می گویند که این وزارتخانه در پی انتقال آب از حوضه ورشکسته زاینده رود به حوضه آبریز کارون است. طرحی که هرچند در سال 94 و سه سال بعد از شروع عملیات اجرائی، از سوی سازمان حفاظت محیط زیست، فاقد مجوز زیست محیطی معرفی گردید، اما با اصرار وزارت نیرو ادامه یافته است.

تعرض به منابع آبی اصفهان ادامه دارد

در این رابطه محسن مرادی، کارشناس آب و محیط زیست به شرق شرح می دهد: اگر تا پیش از این تصور این بود که ابربحران های زیست محیطی ناشی از عدم تأمین حقابه های زیست محیطی به علت اشتباهات وزارت نیرو بوده است، اکنون با ملاحظه اصرار وزارت نیرو بر بارگذاری های تازه و غیرقانونی بیشتر، آن هم به منظور انتقال آب به خارج از حوضه زاینده رود، می توان ادعا کرد که ماجرا از مرز اشتباه و ناکارآمدی فراتر رفته و در حال فاجعه آفرینی در زیست بوم فلات مرکزی ایران است.

او ادامه می دهد: بیلان آب حوضه زاینده رود حداقل از دو دهه پیش، منفی بوده و هست. پدیده ای که نمود عینی آن خشک شدن تقریبا کامل تالاب بین المللی گاوخونی و 70 درصد از اصلی ترین رودخانه فلات مرکزی ایران است. انتقال آب از این حوضه به حوضه آبریز کارون، مانند این است که بخواهید از لیوان خالی در یک پارچ آب، آب بیشتری بریزید. این فعال محیط زیست تأکید می نماید که حداقل 30 درصد تخصیص های این طرح غیرقانونی بوده و به بخش صنعت و گردشگری رسیده است، اما حالا دیگر شرایط به گونه ای است که هیچ فرصتی برای تکرار اشتباهات گذشته وجود ندارد.

مدیر کل سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی استان اصفهان هم با ابراز نگرانی از تداوم عملیات اجرائی این طرح می گوید: متأسفانه با وجود تمام هشدار های کارشناسان و متخصصان هنوز عده ای اصرار بر بارگذاری خارج از توان بر حوضه آبریز زاینده رود مانند پروژه بن -بروجن، طرح گلاب 2 و طرح های مشابه دارند. با اجرای این پروژه ها و برداشت آب از حوضه زاینده رود بهتر است دولت به فکر سنگ قبری برای اصفهان باشد!

او معتقد است دولت نه تنها نباید اجازه بارگذاری های تازه در حوضه زاینده رود حتی برای مصرف شرب بدهد، بلکه باید تا می تواند از فشار بارگذاری های گذشته کم کند.

این کارشناسان تأکید می نمایند که برای کنترل سرعت دیوانه وار فرونشست به داخل شهر باید برداشت های آب از آبخوان به حداقل برسد و در عوض تغذیه آبخوان چند برابر گردد که اصلی ترین منبع تغذیه نماینده آبخوان دشت اصفهان-برخوار، حفظ جریان دائمی زاینده رود از سراب تا پایاب است؛ بدون هرگونه تعرضی!